بررسی اثر کاربرد پساب صنعتی کارخانه بر میزان برخی عناصر سنگین در خاک و گیاهان زراعی (مطالعات موردی: پساب کارخانه آریا سینا ساری )

برای بررسی اثر پساب صنعتی بر مقدار برخی عناصر سنگین (کروم، کادمیوم، نیکل و سرب) در آب، خاک و گیاه، اراضی تحت آبیاری با پساب کارخانه آرین سینا (15 کیلومتری شمال ساری) که پساب تولیدی از کارخانه بعد از اختلاط با آب رودخانه وارد زمین¬های کشاورزی می¬شود، انتخاب شد. با هدف بررسی اثر مسافت طی شده توسط پساب بر مقدار تجمع عناصر سنگین در خاک و گیاه ابتدا زمین تحت تاثیر پساب کارخانه با توجه به محل ورود پساب به اراضی زراعی به 3 منطقه تقسیم ¬گردید. در مجاور مزرعه مورد نظر، زمین های زراعی که از نظر کشت، مشخصات خاک و مدیریت زراعی، مشابه اراضی مورد مطالعه بودند، اما تحت اثر پساب صنعتی قرار نگرفته به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. در اراضی یاد شده، در مکان هایی که نمونه¬های گیاهی (برنج و علوفه) برداشت شد و شاهد از دو عمق 15-0 و 30-15 سانتی¬متری، نمونه¬برداری از خاک نیز صورت گرفت. نمونه¬های آب و خاک بعد از برداشت به آزمایشگاه منتقل و مقدار عناصر کروم، کادمیوم، نیکل و سرب اندازه¬گیری شد. این مطالعه در قالب طرح بلوک کامل تصادفی به صورت آزمایش فاکتوریل (فاصله و عمق خاک) در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که ترکیب پساب صنعتی با آب رودخانه موجب افزایش ec آب آبیاری گردید. زمان نمونه برداری بر روی ecآب اثر چندانی نداشت. مقدار کروم در پساب خروجی از کارخانه نسبت به غلظت کروم آب رودخانه 29% بیشتر بود و بعد از اختلاط با آب آبیاری مقدار کروم نیز 19% افزایش نشان داد. غلظت نیکل در پساب خروجی از کارخانه 53% بیشتر از غلظت نیکل در آب رودخانه بود که بعد از ترکیب شدن با آب رودخانه غلظت نیکل34% افزایش یافت. تجمع کروم کل در خاک سطحی مناطق تحت تاثیر پساب نسبت به شاهد(17، 22 و 24 درصد به ترتیب در مناطق اول تا سوم)افزایش یافت. مقدار نیکل قابل جذب در خاک سطحی به ترتیب 20، 45 و 42 درصد نسبت به خاک شاهد افزایش نشان داد. میزان سرب در خاک تحت¬الارض در مکان اول بیشترین مقدار را نسبت به شاهد داشت. میزان عناصر سنگین در گیاهان نیز تحت تاثیر پساب صنعتی قرار گرفت. در ریشه برنج کادمیوم تا 40% نسبت به شاهد افزایش داشت. در اندام هوایی برنج میزان کروم، کادمیوم، نیکل و سرب(به ترتیب 36%، 50%، 72% و 44% نسبت به شاهد)افزایش یافت. در دانه برنج بیشترین افزایش مربوط به کروم با 88% و در ریشه علف هرز 26% نسبت به شاهد بود. کادمیوم در اندام هوائی علوفه در شاهد از 4/5 1-mg kg به 06/6 mg kg-1 در مکان سوم افزایش یافت. در برنج شاخص انتقال عناصر سنگین از خاک به ریشه بیشتر از انتقال به اندام هوایی و انتقال به بذر بوده است.